10 روش تقویت مهارت کلامی در کودکان
کودکان بهسرعت مهارتهای گفتاری و زبانی را یاد میگیرند و معمولاً با تقلید، بازی و ارتباط با دیگران دایره لغاتشان تقویت میشود. البته عوامل ژنتیکی، محیط زندگی، صبر والدین و فرصتهایی که برای صحبت و شنیدن به کودک داده میشود، نقش مهمی در رشد مهارت کلامی کودکان دارند. در برخی موارد نیز مشکلاتی مثل نقص شنوایی یا تأخیر در رشد گفتار میتواند باعث کندی این روند شود. اما خبر خوب این است که با روشهای ساده و عملی میتوان این مهارتها را در کودکان تقویت کرد. در این مقاله بهترین راهکارهای تقویت مهارتهای گفتاری و کلامی کودکان را بررسی میکنیم.
مهارت کلامی کودکان چیست ؟
زبان وسیلهای است که کارکرد اصلی آن ایجاد و تسهیل ارتباطات میان انسانهاست. بسیاری از افراد در زمان صحبت کردن، ندانسته واژههایی را به کار میبرند که هرچند شنیدن آن برای بار اول و دوم، میتواند خوشایند باشد اما وقتی کاربرد این واژهها به حالتی روتین و نرمال تبدیل شود، میتواند از تأثیرگذاری بکاهد و پیام فرد را ناقص نماید.زبان از دو دسته اصوات کلامی و غیرکلامی تشکیلشده است
اصوات کلامی همان واژگانی هستند که ما از آنها استفاده میکنیم. اصوات غیرکلامی شامل هجاهایی است که در میان واژگان به کار میبریم. برای مثال مواردی همچون «خب دیگر ها»، «خوبه ها»، «آ…»، «این چیز هاا» و «اون چیز هااا» و غیره. استفاده از اصوات غیرکلامی نشانی از عدم تسلط شما بر خودتان و جملاتی است که بیان میکنید و کاهنده نفوذ کلامتان است.این عدم نفوذ زمانی بدتر میشود که از بعضی از اصوات کلامی، بهعنوان واژههایی روتین و تکراری استفاده کنید. برای مثال استفاده از واژه «بهقولمعروف» بهصورت مکرر یا واژه «اههه میدونی» یا من و من کردن. استفاده مکرر از این واژهها از عادات آزاردهندهای است که بهمرور زمان مخاطبین را نسبت به کلام شما منزجر میکند.
۱۰ عادت روزانه که بدون هیچ کلاس آموزشی، مهارت کلامی کودک را جهشی افزایش میدهد
پرورش مهارت کلامی کودک یعنی یاد دادن هنر فکر کردن با واژهها. این مهارت، پایهی درک اجتماعی، خلاقیت و حتی موفقیت تحصیلی اوست. خبر خوب اینکه برای رشد زبانی، لازم نیست کلاس خاص یا ابزار گرانقیمتی داشته باشیم؛ فقط کافی است چند عادت ساده را با عشق و استمرار وارد زندگی روزمره کنیم.
۱. گفتوگوهای واقعی، نه دستوری
در طول روز با کودک حرف بزنید، نه فقط دستور بدهید. مثلاً بهجای «برو مسواکت رو بزن»، بپرسید: «به نظرت طعم خمیردندونت چطوریه؟». گفتوگوی طبیعی ذهن او را فعال میکند.
۲. هر روز چند دقیقه کتاب بخوانید (بلندبلند)
خواندن داستان با صدای بلند بهترین تمرین شنیداری است. اجازه دهید او هم تکرار کند یا نقش یکی از شخصیتها را بخواند.
۳. توصیف دنیای اطراف
موقع رانندگی یا پیادهروی، اشیاء اطراف را با واژه توصیف کنید: «درخت سبز بلندی ببین!»، «ابرها انگار پتو انداختن روی آسمون». این جملات دایره واژگان کودک را بینهایت گسترش میدهد.
۴. با اشکال و رنگها بازی کنید
نقاشی، لگو یا حتی چیدن جورچین فرصتی است برای گفتوگو دربارهی شکلها و رنگها. کودک هنگام بازی راحتتر یاد میگیرد.
۵. ضبط و گوش دادن به صدای خودش
از او بخواهید دربارهی روزش حرف بزند و صدایش را ضبط کنید. بعد با هم گوش دهید تا خودش متوجه شکل گفتارش شود.
۶. کلمات جدید روز
هر روز یک واژهی تازه یادش بدهید و در طول روز چند بار در جملات مختلف استفاده کنید. مغز کودک به این تکرار پاسخ میدهد.
۷. بازی نقشآفرینی (Role Play)
کودکان عاشق بازی “فروشنده و مشتری” یا “پزشک و بیمار” هستند. در این بازیها، حرفزدن هدفمند را بدون آموزش خشک یاد میگیرند.
۸. گوش دادن فعال به حرفهای کودک
وقتی با هیجان حرف میزند، وسط حرفش نپرید. احساس شنیده شدن اعتمادبهنفس کلامیاش را چندبرابر میکند.
۹. داستانسازی آزاد قبل از خواب
هر شب با هم داستان بسازید؛ یک جمله شما بگویید، یک جمله او. این بازی ذهن کودک را به خلاقیت و بیان سیال تشویق میکند.
۱۰. محیط بدون ترس از اشتباه
به او اجازه دهید اشتباه حرف بزند. اصلاح را با آرامش و لبخند انجام دهید، نه با خردهگیری. تنها در فضایی امن، زبان رشد میکند.
بازی هایی برای رشد مهارت های حرکتی دهان
| 🟠 مثل ماهی فک زدن: |
|
| 🟡میمون های جیغ جیغو : |
|
| 🟢 لب های چابک: |
|
| 🔵خرسهای عسلی: |
|
بازی هایی برای رشد مفاهیم
| 🟢مسیر بدن: |
|
| 🟡اسب سخت کوش: |
|
| 🔵بیا بریم خرید : |
|
بازی های شنیداری
🔵 پشت به پشت:
- در این بازی نیاز به یک داستان کوتاه دارید. یک عبارت راانتخاب کنید و از کودکان بخواهید که خوب آن را گوش بدهند و آن را به خاطر بسپارند و آن ها را به دو گروه تقسیم کنید و پشت به پشت هم بنشینند و زمانی که داستان گفته میشود هربار که عبارت مورد نظر را شنیدند بر پشت هم گروهی خود فشار وارد کنند.
بازی هایی برای تمرین صدا های مشکل
- در این دسته از بازی ها میتوانیم به صورت شبیه سازی از حیوانات و باد به تلفظ صداهای مشکل بپردازیم مانند) مثل زنبور عسل وزوز کردن، مثل باد فوت کردن و دراوردن صدای ش، مثل مار هیس هیس کردن و دراوردن صدای س، ماشین بازی کردن و هنگام حرکت ماشین صدای ماشین مسابقه ای را درواردن و تولید صدای ررررر و….) ).
بازی هایی برای ارتقای ساختار جمله
| 🟢 یک همبرگر درست همانطور که من دوست دارم: |
|
| 🟡 درخت معجزه: |
|
این مطلب را مطالعه کنید : خطرناک ترین نوع کودک آزاری چیست
علائم هشدار دهنده برای وجود یک مشکل احتمالی در رشد کلامی کودکان
- بهطور کلی موارد مختلفی در زمینه مهارت کلامی در کودکان هست که در مورد آنها باید توجه خاصی معطوف داشت تا اگر مشکل گفتاری در کودک ما وجود دارد، به موقع تشخیص داده شود و درمان مناسب انجام پذیرد. بین 12 تا 24 ماهگی علائمی که میتوانند برای رشد کلامی کودک نگران کننده محسوب شوند، به شرح زیر هستند:
- • کودک از زبان بدن استفاده نمیکند مثلاً برای نشان دادن چیزی اشاره نمیکند. یا برای خداحافظی از حرکت تکان دادن دست و به اصطلاح بای بای استفاده نمیکند.
- • در 18 ماهگی بجای بکار بردن کلمات و حرف زدن بیشتر از ایما و اشاره استفاده میکند.
- • در 18 ماهگی در تقلید برخی صداها مشکل دارد.
- • درخواستهای کلامی ساده شما را نمیفهمد.
اگر مشکلات کلامی کودک شما و تأخیر در صحبت کردن او احتیاج به مشاوره و درمان ویژهای دارد بهتر است هر چه زودتر صورت بگیرد تا خیلی سریع نقص برطرف شود و رشد کلامی کودک هر چه زودتر صورت گیرد.
شاید بسیاری از افراد از ضرورت تقویت هوش کلامی و تاثیر ان بر روابط اجتماعی اطلاعی نداشته باشند به شما پیشنهاد میکنیم به صحبت های استاد احمد انصاری با قدت گوش دهید
هوش کلامی چیست و راههای تقویت آن چگونه است؟
۱. زمان انتظار بدهید
- بیشتر ما در مکالمهها حتی صبر نمیکنیم نفر مقابل جملهاش را تمام کند و بعد حرف خود را بزنیم. قانون خوبی که در این زمینه وجود دارد، ۵ تا ۱۰ ثانیه صبر برای پاسخ کودک است. این زمان به کودکتان فرصت میدهد تا آنچه را میخواهد بگوید آماده کند. این کار علاوه بر بهبود مهارت فن بیان کودکان میتواند در جلوگیری یا کاهش لکنت زبان در بعضی از آنها هم مؤثر باشد.
۲. اشتباهات او را مدام تصحیح نکنید
- اگر میخواهید کودکتان صدایی را درست تلفظ کند، بهویژه اگر صدایی است که تا وقتی بزرگتر شود توسعه نمییابد، لطفا همین جا بایستید! تصحیح مدام، دقیقا برعکس بهبود مهارتهای ارتباطی و فن بیان کودکان عمل میکند. هرقدر بیشتر اصرار کنید که چیزی را درست بیان کند، نهتنها تکلمش را بهتر نمیکند، که تأثیرات نامطلوبی هم دارد. نباید به حرف زدن و بیان صداها بُعدی منفی بدهید، چون ممکن است انجام این کار را کلا متوقف کنند. اینکه تلاش کنید کودک خود را مجبور به حرف زدن کنید یا درمان تاخیر گفتاری در کودکان را انجام دهید ، مثل این است که به کسی که نمیتواند آشپزی کند، بگویید بهتر آشپزی کن!
۳. با او مثل یک همراه ارتباطی کامل برخورد کنید
- ایجاد تعادل در این زمینه ممکن است دشوار باشد. باید مثل بزرگسال با او حرف بزنید، اما همچنان در ذهن داشته باشید که کودک است. صحبت با کودک مثل یک بزرگسال، بهمعنای استفاده از واژهها، جوکها یا اطلاعات نادانستهی او نیست؛ بلکه بهمعنای فرصت دادن، استفاده از ارتباط چشمی و ارزش قائل شدن برای چیزی است که میگوید.
- مسلما کودکتان مرتبا چیزهایی میگوید که شما نمیفهمید (مثل عبارات بیمعنی و نامفهوم)، اما باز هم فرصت بدهید، حدس بزنید دربارهی چه صحبت میکند و براساس حدس خود پاسخ دهید، حتی اگر مطمئن نیستید دربارهی چه صحبت میکنند.
همیشه حرفهای کودکانه مثل «گوگولی مگولی…» با او نزنید. البته گاه و بیگاه ایرادی ندارد، اما وقتی به حدود ۹ ماه رسید، سعی کنید این کار را محدود کنید.
۴. الگوی خوبی باشید
- در مورد الگو بودن در زندگی صحبت نمیکنم، اگرچه باید در زندگی هم الگوی فرزندتان باشید، اما در اینجا منظورم الگوی صحبت کردن خوب است. اگر میخواهید فن بیان کودکان و تلفظ و بیان صحیح کودک قوی شود، باید به آنها نشان دهید که خودتان هم از چنین تواناییهایی برخوردار هستید. قانون خوبی که میتوانید برای بهبود این مهارتهای ارتباطی بهکار بگیرید، حرف زدن کمی بالاتر از سطح فرزندتان است. اینطوری آنها برای بهتر کردن مهارتهایشان بهاندازهی کافی تحریک خواهند شد.
۵. تلویزیون را خاموش کنید
- شاید بگویید سرم شلوغ است، برنامههای خوبی برای بچهها ساخته میشود و یا نشاندن بچه پای تلویزیون وقت لازم برای انجام کارهای دیگر را به شما میدهد، اما سعی کنید تا جای ممکن تلویزیون را خاموش نگه دارید. بهخاطر داشته باشید که هرقدر زمان کمتری تلویزیون را روشن نگه دارید، کودکتان هم کمتر انتظار دارد تلویزیون روشن باشد. این روش در بلندمدت هم مفید است. این کار به افزایش قدرت تخیل فرزندتان کمک میکند، کودکتان یاد میگیرد خودش را سرگرم کند و درنتیجه مهارتهای زبانی و کمک به حرف زدن کودکان در خانه می کنید.
۶. بخوانید، بخوانید، بخوانید
- منظورم خواندن فقط کتاب نیست. به کتابخوانی برای کودکان هم میرسیم. پشت جعبهی غلات صبحانه را بخوانید، نوشتههای روی لباسها را بخوانید، تابلوهای توی خیابانها را بخوانید. هرقدر کودکتان بیشتر درمعرض صداها و ساختارهای زبانی قرار بگیرد، زودتر شروع به درک آنها میکند. موقع خواندن کتاب، درنظر داشته باشید که مجبور نیستید آن را کلمه به کلمه بخوانید. درعوض، میتوانید به تصویرهای کتاب نگاه کنید و دربارهی آنها حرف بزنید. مثلا وقتی «دزده و مرغ فلفلی» را میخوانید، میتوانید بگویید: «اِ، فلفلی رفته بالای کوه» یا «فلفلی سوار فیل شده» یا چیزهای دیگر.
- فرزندتان یاد میگیرد که از تخیلش استفاده کند.
مهارتهای زبانی خود را تقویت میکند.
سعی کنید هر روز حداقل یک کتاب بخوانید. مثلا میتوانید هر روز قبل از استراحت بعدازظهر و قبل از خواب شب، یک کتاب برای فرزندتان بخوانید و این کار را به یک عادت تبدیل کنید.
۷. پرسشهایی با پایان باز بپرسید
- در اینجا باید مراقب باشید. کودک خود را با پرسش پشت پرسش بمباران نکنید و تصور نکنید این کار مهارتهای زبانی او را تقویت خواهد کرد. خودتان را الگو یا همراه کلامی فرض کنید، نه امتحانگیرنده. پرسشهایی با پایان باز همانهایی هستند که میتوانند با عبارتهای مختلفی پاسخ داده شوند و نه فقط «بله» یا «خیر». این پرسشها به فرزند شما یاد میدهند که چگونه فکر و استدلال کند.
- اینها چند نمونه از تبدیل پرسشهای ساده به پرسشهایی با پایان باز هستند:پرسش: رفتی فروشگاه؟
پرسش با پایان باز: کجا رفتی؟
پرسش بعدی: چی دیدی؟ - پرسش: این کتاب خوب بود؟
پرسش با پایان باز: چی رو توی این کتاب دوست داشتی؟
پرسش بعدی: دوست داشتی داستان چطوری تموم میشد؟
در مورد خودم، وقتی پای تقویت مهارتهای زبانی و فن بیان کودکان بهمیان میآید، «دربارهی… برام بگو» عبارت موردعلاقهی من است.
علاوه بر بداهه گویی در فن بیان بداهه نویسی هم نقش مهمی در این زمینه دارد به صحبت های استاد سید حسن پورحسینیان با دقت گوش دهید
View this post on Instagram
۸. واژهها را تکرار کنید
- واژهها را تکرار کنید؛ بهویژه وقتی فرزندتان هنوز کوچک است تمرین صحبت کردن برای کودکان بسیار مفید است آنها پیش از آنکه شروع به حتی گفتن صداها و واژهها کنند، حداقل ۱۰۰ مرتبه باید آنها را بشنوند. تعداد دفعات استفاده از یک واژه را محدود نکنید.
- تکرار کلید یادگیری است و اینگونه است که کودکان مهارتهای ارتباطی خود را تقویت میکنند.
۹. نتیجهگیری کنید، پیامدها را توضیح دهید
- هرقدر زودتر این مفهوم را به کودکتان یاد بدهید، بهتر است. این بدین معنی نیست که باید کودک دو سالهی خود را تنبیه کنید، اما وقتی اتفاقی میافتد یا او کار بدی انجام میدهد، به او کمک کنید که چراییاش را بفهمد. باید بدانید که این امر کار و صبر زیادی میطلبد، اما در بلندمدت تأثیر مطلوب دارد و نیازی به تأکید نیست، زیرا به تقویت مهارتهای استدلالی هم کمک میکند.
- مثالی برای کودکان کمسنتر: کودک روی صندلی میایستد، میافتد و شروع به گریه میکند؛ البته با این فرض که آسیب جدی ندیده باشد.
پدر یا مادر میتوانند بگویند: «افتادی» یا «دردت گرفت»، «نباید روی صندلی بایستی». - مثالی برای کودکان بزرگتر:فرزندتان به شما نگفته کجا میرود.
پدر یا مادر میتواند بگوید: «اگر آسیبی ببینی و من ندانم کجا هستی، چه میشود؟»بهخاطر داشته باشید که این کار را باید به شیوهی مثبتی انجام دهید.مثال:فرزندتان به حرف شما گوش کرده و اتاقش را تمیز میکند.
پدر یا مادر میتواند بگوید: «ممنونم که اتاقت را تمیز کردی، امروز میتوانی با دوستانت بیشتر بازی کنی، چون کاری که از تو خواستم را انجام دادی.»
۱۰. کودکتان را بهخاطر حرف زدن تشویق کنید
- این هم از آن مواردی است که باید تعادل را در آن حفظ کرد. نباید بعد از هر کلامی که فرزندتان بهزبان میآورد، به او بگویید چقدر عالی حرف میزند. بین تعریفها زمان بگذارید. حداقل چند باری در طول روز این موضوع را به او بگویید. وقتی کوچکتر هستند، بیشتر تعریف کنید.
- برای کودکان کمسنتر: وقتی چیزی را با نام درستش صدا میکنند، بگویید: «خوب گفتی» یا «درست است، این همان… است» یا «خیلی خوب صحبت میکنی.»
- برای کودکان بزرگتر:
وقتی واژهی جدید را بهکار میبرد که درنظر داشتید بگوید، باید از او تعریف کنید. میتوانید بگویید: «ببین! چه کلمهای رو استفاده میکنه.»
وقتی مسئلهای را بهتنهایی حل میکند یا میبینید جملهی پیچیده یا درست از نظر گرامری را بهزبان آورده، میتوانید با گفتن این جملهها از او تعریف کنید:
«تو تنهایی این رو حل کردی.»
«از اینکه اینطوری انجامش دادی خوشم اومد.»
«جملهی فوقالعادهای بود.»
چگونه کودک یاد میگیرد صحبت کند؟
- تقویت گفتار کودک به همان شکلی که کودکان یاد میگیرند کارهای مختلف را انجام بدهند و نحوه برقراری ارتباط با دیگران و استفاده از مهارت زبانی را نیز یاد خواهند گرفت. کیفیت و کمیت تجربه زبانی آنها به سرعت پیشرفت کودکان و مهارتهای زبانی آنها و توانایی صحبت کردن شان تاثیر میگذارد. کودک برای اینکه بتواند صحبت کند باید دانش و مهارت بالایی داشته باشد که این فرایند شامل چهار بخش مهم است که عبارتند از برقراری ارتباط، واژگان و قواعد دستور زبان تکلم.
🔶یادگیری نحوه برقراری ارتباط🔷
- نوزادان در همان سال های اولیه اصول صحبت کردن را می آموزند و با دیگران ارتباط برقرار میکنند و این مهارت ارتباط را از همان 6 هفته زندگی خود با زدن اولین لبخند نشان میدهند مثلا زمانی که به او نگاه میکنید این نگاه متقابل است و میتوانند به راحتی تماس چشمی برقرار کنند و نحوه صحبت کردن را یاد میگیرند کودکان در سن هفت ماهگی به نوبت حرف زدن را یاد میگیرند وقتی با او صحبت میکنید او گوش میدهد وقتی نوبت او رسید با دراوردن صداهای دیگر جواب شما را میدهد و از حالت بدن و تن صدای مختلف واکنش نشان میدهد
- آنها به جای گفتن کلمات ‘نگاه کن یا آن چیست’ از اشاره استفاده میکنند و دست خود را به معنای خداحافظی تکان میدهند و دستهای خود را به سمت شما بالا میآورد و میگویند که ‘من را بغل کن’. این کارها طبیعی است و کودک قبل از صحبت کردن از این حالات استفاده میکند. کودکان با استفاده از حالت بدن یاد میگیرند که میتوانند بر روی رفتارهای افراد اطراف خود تاثیر بگذارند. این مهارتهای غیر کلامی، لبخند زدن، تماس چشمی، به نوبت عمل کردن، حالات صورت، تن صدا و حالت بدن از ویژگیهای بسیار مهم ارتباط هستند که کودک در مسیر یادگیری نحوه صحبت کردن از آنها استفاده میکند. آنها به منظور حضور در یک رابطه اجتماعی دو طرف به برقراری ارتباط با دیگران میپردازند و برای این منظور همواره در حال الگو برداری هستند.
🔶توسعه دایره واژگان🔷
- توسعه دایره واژگان مرحله بعدی برای یادگیری زبان و ارتباط بهتر با دیگران است. کودکان کلماتی که از پدر و مادر یا سایرین میشوند را یاد میگیرند زیرا این کلمات به اشیا یا کارهای یا مواردی دلالت دارند که آنها میبینند، میشنوند و انجام میدهند. در طول روز پدر و مادر در هنگام بغل کردن کودک خود، غذا دادن به او، حمام کردن او، عوض کردن پوشک، بیرون بردن کودک یا رانندگی کردن با فرزند خود صحبت میکند و کودک میتواند همان کلماتی را بشنود که هر روز پدر و مادرش استفاده میکنند و به تدریج معنای آنها را یاد میگیرد. این یعنی تقویت مهارت گفتاری کودکان.
- در ابتدا ۵۰ تا ۱۰۰ کلمه به کودکان یاد میگیرند در تمامی فرهنگها از لحاظ معنا شبیه هم هستند زیرا این کلمات در زندگی روزمره و برای انجام امور روزمره مورد استفاده قرار میگیرد. بین سنین ۱۲ تا ۱۸ ماهگی کودکان شروع به صحبت کردن خواهد کرد و آنها یاد میگیرند کلماتی را بیان کنند که شنیده اند و از آنها برای برقراری ارتباط با دیگران استفاده خواهد کرد. برای آن که کودک بتواند به برقراری ارتباط با دیگران بپردازد باید:
- خوب گوش بدهند تا بتواند به این الگوهای صدای کلمات با هم تمایز قائل شود و به عبارتی تفاوت بین کلمات مشابه مانند کتاب و کباب و مواردی از این قبیل را یاد بگیرد.
به موقعیت مختلف توجه کند تا بتواند صداهای کلمات را به معانی آنها ارتباط دهد.
از الگوهای صداهای کلمات استفاده کند تا دیگران بتوانند منظور او را متوجه شوند.
برای اینکه کودک بتواند با سرعت متناسب صحبت کند و دایره لغاتش افزایش پیدا کند باید قدرت شنوایی خوبی داشته باشد و بتواند در طول روز و در ارتباط با دیگران کلمات را با معانی آنها مرتبط کند و توانایی او برای صحبت کردن معمولی باشد.
🔶واکنش به محرکها🔷
- کودکان در موقعیتهایی که برای یادگیری زبان دارند بسیار فعال هستند. کودکان معمولاً در سن یک سالگی میتواند به خوبی به محرکها واکنش نشان بدهند به عنوان مثال هنگامی که کودک و پرستارش به یک شی یا یک فعالیت توجه میکنند هر دوی آنها در حال تماشای یک اسباب بازی یا یک ماشین در حال حرکت هستند. هنگامی که پرستار متوجه میشود که کودک نیز به همان اسباب بازی یا همان ماشین درحال حرکت نگاه میکند او را بغل میکند و به آن اشاره میکند و درباره آن شروع به حرف زدن خواهد کرد. هرچه کودک بیشتر به محرکها واکنش نشان بدهد و تجربه بیشتری در این زمینه به دست بیاورد سریع تر میتواند معنای کلمات را یاد بگیرد. بزرگسالان میتوانند با جلب توجه کودک به یک شیء یا یک فعالیت به کودک یا با بازی برای تقویت گفتار کودک برای کسب تجربیات بیشتر کمک کنند. تحقیقات نشان داده است که اکثر پدر و مادرها با کودکان خود در چنین شرایطی صحبت میکنند تا کودک بتواند آنچه که درباره اش صحبت میشود را ببیند و سریع تر شروع به حرف زدن نماید. هر چه بیشتر به این شیوه با کودک صحبت شود تلاش او برای یادگیری کلمات بیشتر افزایش خواهد یافت و تعدادی از پدر و مادرها این کارها را به طور طبیعی انجام میدهند و در هنگام انجام فعالیتهای معمولی روزمره با کودک خود صحبت میکنند اما برخی از آنها کمتر حرف میزنند و کودک شانس کمتری در این زمینه دارد که این تفاوتها باعث میشود کودک مهارتهای یکسانی از لحاظ دایره لغات یا صحبت کردن نداشته باشد.
به توصیه های دکتر هلاکویی در مورد نحوه صحیح تربیت فرزندان گوش دهید
View this post on Instagram
🔶یادگیری کلمات بیشتر در زندگی
- یادگیری کلمات در دوران کودکی شروع میشود و در طول زندگی در آن پیدا میکند. هر کلمه جدیدی که کودک یاد میگیرد بعدا مورد استفاده قرار میدهد تا منظور خود را برای دیگران قابل درک نماید. همه ما برای اشیای مختلف کلمات متعددی را بلد هستیم و میدانیم که دایره لغاتی که داریم میتواند وسعت دنیای دانش و اطلاعات ما را نشان دهد. در صورتی که یک کودک با سرعت خیلی پایینی در حال یادگیری است یادگیری او درباره جهان اشیا و مردمی که در این جهان زندگی میکنند به کندی انجام خواهد شد اما کودکی که سرعت یادگیری خوبی دارد سریع تر کلمات را یاد میگیرد. یعنی بین سرعت یادگیری زبان جامعه و سرعت شکوفایی مهارتها و تواناییهای ذهنی کودک از قبیل به خاطر سپردن امور یا دلیل آوری ارتباط نزدیکی وجود دارد. تاخیر زبان و کلام میتواند در هر کودک باعث تاخیر در مهارت شناختی و کلامی او شود.
🔶یادگیری کلمات در سنین مختلف🔷
- معمولاً کودکان در حال رشد اولین کلمات خود را در سنین ۱۱ تا ۱۲ ماهگی بیان میکنند و یادگیری ده کلمه اول کودک به مدت سه تا پنج ماه صورت میپذیرد و هنگامی که کودک این کلمات را یاد گرفت کلمات جدید را با سرعت بیشتری یاد میگیرد. کودکان معمولا از سن ۱۹ تا ۲۴ ماهگی هر ماه حدود بیست و پنج کلمه را یاد میکند و در سن ۵ سالگی کودک به طور متوسط ۲ هزار کلمه بلد است. بهتر است بدانید که یادگیری کلمات در تمام دوران کودکی ادامه پیدا میکند و در دوران مدرسه سرعت بیشتری خواهد داشت. طبق برآوردهای انجام شده معمولا در کودکان از سن ۷ ۱۶ سالگی هر سال حدود ۳۰۰۰ کلمه جدید را یاد میگیرند. سرعت یادگیری کلمات تحت تاثیر یادگیری مهارت خواندن در سن ۷ سالگی افزایش پیدا میکند و کودک در کتابهای مدرسه و در پروژههای کاری خود با کلمات جدید بیشتری مواجه میشود.
🔶یادگیری قواعد🔷
- پس از آن که کودک توانست به طور متوسط در سن ۱۹ ماهگی ۵۰ کلمه را یاد بگیرد شروع به کنار هم قرار دادن آنها میکند تا بتواند کلمات با معنی بسیار زیادی از قبیل’ سگ بزرگ ماشین بابا، بابا رفت، آب بده، گربه خوابیده’ را بسازد. معمولاً اولین واژگان بیشتر از اسم و فعل و صفت ساخته میشود و در کنار هم یک جمله با معنی را میسازند. هنگامی که کودکی در سن ۲۴ تا ۳۰ ماهگی حدود ۳۰۰ کلمه را یاد میگیرد شروع به استفاده از قواعد زبان خواهد کرد که شامل استفاده از جمع و مفرد، زمان گذشته و آینده و مالکیت، جملات سوالی و مواردی از این قبیل است. معمولاً قواعد زبان با یک نظم قابل پیش بینی یاد گرفته میشوند. در این شرایط کودک به تدریج به یادگیری جملات طولانی تر و پیچیده تر میپردازد و همانند بزرگسالان از قواعد زبان پیروی میکند. برخی از پزشکان میگویند کودکانی که دایره واژگان آنها ۳۰۰ کلمه یا کمتر است از لحاظ مهارتها و تواناییهای مربوط به قواعد زبان محدودتر هستند و دامنه واژگان در کنار یادگیری اصول و قواعد دستور زبان برای تولید جملات با معنی ضروری است.
🔶یادگیری کلام🔷
منظور از کلام توانایی کودک برای تولید جملات و کلمات هوشمندانه است. کودک برای اینکه بتواند واضح صحبت کند باید خوب گوش بدهد، به طور صحیح صداها و الگوهای کلمات را دنبال کند. معمولاً کودکان ابتدا به تولید صداها میپردازند و سپس کلمات را به صورت دست و پا شکسته تکرار میکنند که در این حالت پدر و مادر واکنش نشان میدهند و کلمات را تکرار میکنند و به تلاش کودک خود معنی میبخشند. در این حالت نیز میتوان شاهد تلاش کودک برای یادگیری و استفاده از موقعیتهای یادگیری بود.
سوالات متداول
۱. از چه سنی باید نگران تأخیر گفتاری کودک باشیم؟
✅ اگر کودک تا ۱۸ ماهگی هنوز چند کلمه ساده نمیگوید یا تا ۲ سالگی جملهسازی ندارد، بهتر است با گفتاردرمان یا پزشک کودکان مشورت شود.
❓ ۲. بهترین راه تقویت مهارت کلامی در خانه چیست؟
✅ صحبت مداوم با کودک، کتابخوانی، تعریف داستان، و انجام بازیهای کلامی مثل اسمبازی یا نشان دادن اشیاء و نام بردن آنها بهترین و سادهترین روشها هستند.
❓ ۳. آیا تماشای کارتون باعث تقویت گفتار کودک میشود؟
✅ اگر کودک فقط تماشا کند، خیر. اما اگر بعد از تماشا با او درباره شخصیتها و اتفاقات صحبت کنید، میتواند مؤثر باشد.
❓ ۴. چطور میتوان دایره لغات کودک را افزایش داد؟
✅ با خواندن کتاب، معرفی اشیاء جدید، بازیهای آموزشی، تکرار و تشویق به حرف زدن در موقعیتهای مختلف.
❓ ۵. آیا دیر حرف زدن کودکان ارثی است؟
✅ بله، عوامل ژنتیکی مؤثرند، اما محیط، میزان صحبت با کودک و تمرینهای کلامی معمولاً نقش بسیار مهمتری دارند.
❓ ۶. برای کودک خجالتی که حرف نمیزند چه باید کرد؟
✅ فشار ندهید؛ از بازیهای نقشآفرینی، قصهگویی، شعر خواندن و تشویق ملایم استفاده کنید تا بدون اضطراب حرف بزند.
❓ ۷. آیا استفاده از موبایل یا تبلت باعث تأخیر گفتاری میشود؟
✅ تحقیقات نشان داده استفاده زیاد از موبایل یا تبلت باعث کاهش تعامل کلامی و تأخیر در گفتار میشود؛ باید کنترلشده و محدود باشد.
❓ ۸. اگر کودک کلمات را اشتباه تلفظ کند چکار کنیم؟
✅ سرزنش نکنید، فقط شکل درست را تکرار کنید. مثال:
کودک: “آبو بده”
والد: “بله عزیزم، آب رو میدم”
کلام آخر :
دنیای انسان بر پایهی ارتباط بنا شده است؛ هیچکس نمیتواند بدون گفتوگو و تعامل، مسیر رشد واقعی را طی کند. وقتی از مهارتهای ارتباطی سخن میگوییم، مهارت کلامی کودکان جایگاه ویژهای دارد—چرا که هر واژهای که کودک یاد میگیرد، کلیدی است برای فهم بهتر احساسات و اندیشهها.
تحقیقات نشان میدهد تنها بخشی از تأثیر پیام در کلمات خلاصه نمیشود؛ بلکه لحن، آهنگ صدا و حالت بدن سهم بزرگی در انتقال معنا دارند. پس آموزش و تقویت «مهارت کلامی کودکان» تنها یاد دادن واژهها نیست، بلکه باید یادشان بدهیم چطور احساس را به زبان بیاورند و با اعتمادبهنفس ارتباط برقرار کنند.
وقتی کودکان بتوانند با واژهها دنیای خود را بسازند، روابطشان سالمتر، یادگیریشان عمیقتر و رشد احساسیشان سریعتر میشود. هر لحظه گفتوگو با آنها فرصتی است تا در مسیر پرورش ذهنی و زبانیشان، یک گام بلندتر برداریم.
دیدگاهتان را بنویسید